Interview Saskia van der Lyke

“Kennis ís er niet; kennis maak je samen!”

Saskia van der Lyke heeft twee liefdes: de zorg en het onderwijs. Ze lopen als rode draad door haar werkende leven. En bij voorkeur als combinatie. Als bestuursvoorzitter van Innoforte (woonvoorzieningen voor ouderen), én lid van de Raad van Toezicht bij Quadraam, is ze dan ook helemaal in haar element.

Hoe ben je terechtgekomen in het onderwijs?
“Nadat ik was uitgeloot voor geneeskunde, ben ik opgeleid tot verpleegkundige. Een prachtig vak, dat veel handvaardigheid vraagt. Tegelijkertijd ben ik ook een denker. Daardoor lonkte de opleiding gezondheidswetenschappen, waarna ik assistent in opleiding werd: onderzoeker aan de universiteit. Een kwart van mijn tijd als aio besteedde ik aan het verzorgen van onderwijs. En ik ontdekte dat ik dat – net als mijn vader die hoofdonderwijzer was – ontzettend leuk vond. Van daaruit ben ik gaan lesgeven aan het hbo en zo is het onderwijsballetje gaan rollen. In mijn vorige baan was ik faculteitsdirecteur aan de HAN voor de zorg, welzijns-, en sportopleidingen: in die functie kwamen beide werelden samen.”

Wat spreekt je zo aan in de combinatie van onderwijs en zorg?
“Beide raken de randen van het leven. Het onderwijs vaak aan het begin; in de jaren waarin we gevormd worden. En de zorg, zeker in de organisatie voor ouderenzorg waar ik nu werk, vaak aan het einde. Ik vind zowel de jongere als de oudere mens fascinerend. Beide sectoren hebben ook veel overeenkomsten. Zo werken in beide werelden betrokken mensen die elkaar graag helpen.”

Wat is jouw rol binnen de Raad van Toezicht van Quadraam?
“Naast dat ik vice-voorzitter ben, ben ik in het bijzonder bezig binnen de commissie onderwijs & onderzoek. Ik vind het heel goed dat Quadraam expliciet aandacht schenkt aan onderzoek. Dat zie je niet veel in het voortgezet onderwijs. Terwijl het in mijn ogen erg belangrijk is. Je bouwt er niet alleen waardevolle kennis mee op, ik vind het ook dat je jezelf als onderwijsorganisatie moet kunnen verantwoorden aan de buitenwereld: Hoe besteed je je maatschappelijke gelden? Waarom komt iets wel of niet van de grond? Het is niet erg als iets niet lukt, als je maar uitlegt waaróm. Daarnaast werken in het voortgezet onderwijs veel mensen met onderzoekservaring: ik vind het in die zin ook jammer als je die kwaliteit onbenut zou laten.”

Welke van de drie Quadraam-kernwaarden staat het dichtst bij jou?
“Ik heb het meest met ‘Mijn kennis is jouw kennis’. Ik geloof in de kracht van samen: 1 + 1 = 3. Niemand is alwetend. Dat zegt ook iets over hoe ik graag leidinggeef: ik heb een bepaalde verantwoordelijkheid, maar ik weet niet alles en dat hoeft ook niet. Kennis is er niet; kennis maak je samen! Dit is mijn constructivistische kijk op de wereld. En dat brengt me dan ook weer terug bij die twee groepen mensen die mij zo fascineren: leerlingen hebben vaak zoveel te vertellen en ouderen hebben zoveel wijsheid in zich. Van beiden kunnen we veel leren.”

Wat valt je op aan het voortgezet onderwijs anno 2022?
“De individualisering in het onderwijs is toegenomen: het ontwikkelen van het eigen talent staat centraal. Dat vind ik een goede ontwikkeling, tot op zekere hoogte. Het kiezen van je eigen route is zeker belangrijk. Tegelijkertijd is het juist ook essentieel om oog te houden voor elkaar, voor onderlinge solidariteit, voor de praktijk: je moet het in de samenleving uiteindelijk wel met elkaar doen. 

Wat dat betreft vind ik het praktijkonderwijs, zoals je dat ziet op de Quadraam-scholen Produs en Symbion, een lichtend voorbeeld. Hier zijn theorie en praktijk verweven; er wordt gekeken naar talenten en tegelijk naar het positioneren van de leerling in het werkveld.”

Wat zou je meteen introduceren als jij het in Nederland voor het zeggen had?
“Ik ben voorstander van een maatschappelijke dienstplicht; tijdens of aansluitend op het voortgezet onderwijs. Naast het feit dat de praktijk zoveel rijker is dan alleen de theorie, denk ik dat het voor jonge mensen heel goed is om in aanraking te komen met elementen van de samenleving waarvoor ze misschien zelf niet meteen zouden kiezen. Natuurlijk hoop ik op die manier ook meer jonge mensen te interesseren voor de zorg.”

Je schreef je proefschrift over mantelzorg. Hoe raakt dit een organisatie als Quadraam?
“Mantelzorg heeft een enorme impact op welk mens en welke medewerker dan ook, dus ook op iedereen die in het onderwijs werkt. En in de toekomst wordt er - als gevolg van de vergrijzing - alleen maar meer zorg gevraagd van familie. De druk op de mantelzorger wordt dus steeds groter. Tegen alle leidinggevenden binnen Quadraam wil ik dan ook zeggen: blijf heel dicht bij die medewerker die te maken heeft met mantelzorg. Stel vragen: Hoe gaat het met je? Houd je het nog vol? Kunnen wij je ondersteunen? Blijf met elkaar in gesprek. Want deze medewerkers zijn potentiële burn-out kandidaten.”

Tot slot: wat geeft jou de meeste voldoening in je RvT-werk?
“Ik geniet echt van het bezoeken van scholen. Rondlopen, in gesprek gaan. Ruiken en voelen! Je komt de school binnen en merkt vaak meteen ‘o, hier is het gezellig’ of ‘hier hebben ze het goed op orde’. Wat dat betreft voel ik mij meer antropoloog: die informatie ter plekke kunnen opdoen, geeft mij energie en een rijk gevoel. Het voegt echt iets toe aan alle teksten en cijfers die je in de Raad van Toezicht op papier krijgt.”