• Home ›
• Nieuws ›
• Kansengelijkheid? Kansen op geluk!

Geplaatst op 20 december 2022

Kansengelijkheid: er wordt veel over gesproken. Ook in het onderwijs. Wat bedoelen we er bij Quadraam precies mee? En vooral: hoe brengen we het concreet in de praktijk? We vroegen het Angélique Sanders (projectleider kansengelijkheid Quadraam), Ilja Faber (rector Olympus College) en Patrick Eckringa (Quadraam-bestuurder).

“Ik denk dat we in het onderwijs allemaal de waarde van kansengelijkheid zien. Tegelijkertijd is het ook een thema dat snel abstract blijft. Het is belangrijk om samen duidelijk te krijgen wat we hieronder verstaan en vooral ook: er wat aan doen”, zegt Patrick. “Binnen het project Kansengelijkheid 2022/2023 pakken we dat op een grondige manier aan. Met stappen die horen bij goed onderzoek en beleid. Zodat we er echt werk van kunnen maken.”

Kansenkaart die past bij de school
Wat zijn dan die stappen? Angélique: “We zijn gestart met literatuuronderzoek: wat gebeurt er al op dit vlak? Welke inzichten zijn er? Hoe definiëren we kansengelijkheid? Daarnaast zetten we het perspectief van de leerling centraal in een leerlingenreis: op welke momenten ervaren leerlingen schotten? Uiteindelijk willen we komen tot een kansenkaart met verschillende interventies op het gebied van kansengelijkheid. Als school kun je dan kijken: wat past er bij ons en daarin eigen keuzes maken.”

Definitie
Wat verstaan we binnen Quadraam onder kansengelijkheid? Ilja, betrokken bij de onderzoeksfase: “In beginsel dat iedereen, ongeacht sociale, economische, etnische of culturele achtergrond, dezelfde uitgangspunten moet hebben om dat te bereiken wat op basis van de eigen talenten en capaciteiten mogelijk is. En dat we alles wat dat enigszins belemmert – (voor)oordelen, hokjes, stromen – zoveel mogelijk moeten wegnemen. Natuurlijk is het niet zo dat leerlingen geen tegenslagen mogen ervaren; die mogen alleen niet bepaald zijn door persoonlijke achtergrond of bagage.”

Passende plek
Patrick vult aan: “Het woord ‘kansengelijkheid’ lijkt soms te impliceren dat elk kind uiteindelijk tot dezelfde resultaten of dezelfde mate van welvaart zou moeten komen. Maar daar gaat het, zoals Ilja schetst, nadrukkelijk niet om. Elk kind heeft recht op de kans om de eigen talenten te ontwikkelen, zodat het op de voor hem of haar best passende plek terechtkomt. Dat is dus niet per definitie een zo ‘hoog’ mogelijke opleiding. Om misverstanden te voorkomen, spreek ik daarom steeds minder over gelijkheid en steeds vaker over kansen.” Ilja: “Wij noemen het op school ‘maatwerk’. Je kijkt expliciet naar wat het individu – de leerling, docent, ouder, wie dan ook - op dat moment nodig heeft om een volgende stap te kunnen zetten. Los van de sociale, culturele of etnische achtergrond van die persoon.”

Leerlingenreis
“Inmiddels zijn we gestart met de leerlingenreis”, vertelt Angélique. “Samen met enthousiaste leerlingen, docenten, schoolleiders, een ouder en een jongerenwerker beantwoorden we vragen als: Wat ervaar je als leerling rond kansenongelijkheid? Welke schotten zouden weg kunnen? De uitkomsten gaan we op een laagdrempelige manier delen met alle collega’s. Het uiteindelijke doel is dat elke Quadraam-school in het schooljaarplan voor 2023/2024 stilstaat bij het thema ‘kansen’ en hieraan een aantal concrete acties verbindt. En die zijn zoals gezegd voor elke school verschillend. Een aantal Quadraam-scholen is natuurlijk ook al bezig met initiatieven op dit vlak.”

Mindset
Ilja: “Het punt is: je kunt van alles doen. Maar het is vooral ook: wat doe je als school NIET meer? En dat is een stuk lastiger. Want er zijn toch veel patronen en structuren in het onderwijs waar je moeilijk van loskomt. Zo spreken we nog steeds vaak over ‘niveaus’ in plaats van ‘domeinen’. We hanteren vrij stringente overgangsnormen: zijn die voor elke leerling helpend? En bijvoorbeeld: hoe vlieg je rapportbesprekingen aan: we kijken vaak nog naar wat niet goed gaat; maar help je een kind daarmee? Moeten we niet juist naar de potentie kijken? Dat vraagt echt een andere mindset. Daarover voeren we het gesprek binnen onze school.”

Schotten
Angélique: “Het gaat inderdaad om bewustwording. Waarbij je ook als onderwijsprofessional aanloopt tegen de schotten in het Nederlandse onderwijssysteem.” Ilja: “Klopt. Uit onderzoek blijkt dat met name niveaubepaling, of domeinbepaling zoals ik het liever noem, heel erg afhankelijk is van waar je vandaan komt en waar je naar toe gaat. En overspringen tussen verschillende domeinen is in Nederland nagenoeg onmogelijk. Dat is waanzin. Want daarin is veel meer maatwerk mogelijk.”

Maatwerk in de praktijk
“Met onze brede mavo-havo-vwo-brugklas bereiken we in ieder geval dat kinderen langer de tijd krijgen om te ervaren welk onderwijs het beste bij hen past: voor leerlingen haalt dat merkbaar veel druk van de ketel”, vervolgt Ilja. “Je ziet ook dat deze kinderen zich onderling meer mengen en een coherente groep vormen. We beoordelen leerlingen daarnaast niet alleen met cijfers, maar toetsen vooral ook formatief: wat weet je al en welke ontwikkelstappen kun je zetten? Tot slot werken we niet met vaste lesmethodes, maar stellen docenten hun eigen leerstof samen op basis van concrete leerdoelen. Deze elementen zie je ook terug in het Brugjaar Jan Ligthart; een afdeling op onze school waar leerlingen na groep 8 op basis van maatwerk toewerken naar de brugklas. Dat gedifferentieerde leren vraagt overigens veel van onze onderwijsprofessionals; dat moet je niet onderschatten.”

Gelukkige burgers opleiden
“Kansengelijkheid gaat twee kanten op”, aldus Patrick.” Je denkt snel aan de underdog; lagere inkomens, achterstandswijken. En voor een deel gaat het daar ook over. De andere kant: als samenleving zijn we er bij gebaat dat we gelukkige burgers opleiden. Dat betekent dat je ook leerlingen in meer bevoorrechte situaties de kans geeft om met kinderen uit andere delen van de maatschappij om te gaan. Onbekend maakt onbemind. Dat kun je alleen doorbreken als je verdraagzaam bent naar elkaar. Voor mij is kansengelijkheid dus ook: de kans voor ieder kind om zich buiten z’n bekende ‘bubbel’ te begeven.”

Lichtpuntjes
Angélique: “Als onderwijsorganisatie kunnen we de wereld niet zomaar veranderen. We kunnen wél kleine stapjes zetten. Het start met de intentie om iets te willen betekenen op dit vlak. Ik word er heel blij van als ik zie dat dit thema leeft op een school.” Ilja: “Bij mij gaat het vuurtje branden wanneer ik merk dat we hier samen alert op zijn. Dat we ons bij alles afvragen: in hoeverre belemmert dit iemand, of, in hoeverre gaat dit iemand helpen? Je ziet ook dat het een heel positieve energie genereert als je hierover met elkaar in gesprek bent. Dat horen we ook regelmatig terug van collega’s, leerlingen en ouders. Ze vinden het fijn om deel uit te maken van zo’n kansrijke omgeving.“

Verschil maken
“Wat mij het meest raakt; als ik een leerling spreek die heel blij is met iets wat hij op school heeft meegemaakt. Een mentor die hem echt zag. Een leerling van onze Q-highschool, die bovenschools een vak heeft kunnen volgen dat helemaal bij haar past. Of bijvoorbeeld een leerling van het Maarten van Rossem die samen met leerlingen van het Stedelijk Gymnasium aan een raceauto heeft gewerkt, waarbij hun eigen talenten elkaar aanvulden”, zegt Patrick. “Niet het papier, het beleid of de plannen raken. Maar leerlingen zien waarvan je weet: dit gaat verschil maken in jouw leven en daar hebben wij met kansrijk onderwijs aan bijgedragen.”

« Terug naar overzicht